مهدی بازرگان
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
- «بازرگان» تغییر مسیری به این صفحه است. برای کاربردهای دیگر بازرگان (ابهام‌زدایی) را ببینید.
 |
|
| شناسنامه | |
|---|---|
| نام کامل | محمدمهدی بازرگان[نیازمند منبع] |
| معروف به | مهندس بازرگان |
| زادروز | ۱۲۸۶ |
| زادگاه | بازرگان (شهرستان پیرانشهر)، استان آذربایجان غربی، ایران |
| تاریخ مرگ | ۳۰ دی ۱۳۷۳ |
| محل مرگ | ژنو، سوئیس |
| اطلاعات سیاسی | |
| حزب سیاسی | نهضت آزادی ایران |
| سمت | نخست وزیری دولت موقت |
| سایر پست‌ها | رییس شرکت نفت در زمان خلع ید، نخست وزیر دولت موقت |
| قبل از | محمدعلی رجایی |
| بعد از | شاپور بختیار |
| وبگاه رسمی | bazargan.com |
| پست‌های بعدی:نمایندگی مردم تهران در دوره اول مجلس | |
| جمهوری اسلامی ایران | |
 |
|
|
ارکان نظام جمهوری اسلامی ایران
دولت (قوه مجریه)
قوه مقننه
قوه قضاییه
شوراهای عالی
سایر نهادها و سازمان‌ها
رهبران
روسای جمهوری
نخست وزیران
روسای مجلس شورای اسلامی
روسای قوه قضاییه
حکومت محلی و شوراها
|
مهدی بازرگان (۱۲۸۶ در بازرگان، آذربایجان غربی - ۳۰ دی ۱۳۷۳ در ژنو) معروف به مهندس بازرگان، سیاستمدار، استاد دانشگاه و پژوهشگر قرآن اهل ایران است. او اولین نخست وزیر ایران بعد از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ (رییس دولت موقت) و نخستین دانشیار دانشگاه تهران بود.[۱]
بازرگان، در کنار محمود طالقانی و یدالله سحابی، یکی از بنیانگذاران نهضت آزادی ایران و همچنین از فعالین در ارتباط با انجمن اسلامی دانشجویان در دانشکده فنی دانشگاه تهران بود. وی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نخست وزیر دولت موقت شد.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] دوران کودکی و جوانی
مهدی بازرگان در سال‌های انقلاب مشروطه، در خانواده‌ای مذهبی آذربایجانی متولد شد. پدرش، حاج عباسقلی تبریزی، پس از چندی در تهران مقیم شد و به عنوان یکی از تاجران سرشناس بازار تهران مطرح گردید. او پس از تحصیلات مقدماتی، در سال ۱۳۰۶ در میان اولین گروه محصلین ممتاز اعزامی دولت پهلوی قرار گرفت به همراه افرادی چون محمد قریب به کشور فرانسه رفت. او در مدرسه حرفه و فن شهر پاریس در رشتهٔ ترمودینامیک و نساجی تحصیل کرد و پس هفت سال در سال ۱۳۱۳ به ایران بازگشت. مهدی بازرگان جزو اولین گروه از دانشجویانی است که در تاریخ ایران زیر عنوان بورسیه به تحصیل در کشور دیگری پرداخته‌است.[۲][یادکرد دقیق]
[ویرایش] نهضت ملی شدن صنعت نفت
وی در دوران دکتر محمد مصدق(رهبر جنبش ملی شدن صنعت نفت) به عنوان رییس هیئت مدیره خلع ید از شرکت نفت انگلیسی به آبادان رفت و به عنوان رییس هیات مدیره موقت شرکت برگزیده شد. اما پس از مدتی به علت برخی کارشکنی‌ها از سوی عوامل مذهبی از این سمت استعفا داد.
[ویرایش] دوران پس از کودتای ۲۸ مرداد
وی پس از کودتا ریاست شرکت آب و فاضلاب تهران را بر عهده گرفت و و موفق شد اولین شبکه لوله‌کشی آب را در تهران احداث کند. او همچنین در این سالها به همراه پیشوایان مذهبی مانند سید رضا زنجانی و انگجی و سید محمود طالقانی در تأسیس نهضت مقاومت ملی نقشی مهم داشت. در سال ۱۳۳۴ و درپی شناسایی چاپخانه مخفی نهضت مقاومت ملی توسط فرمانداری نظامی تهران، همراه چندی دیگر از سران نهضت دستگیر شد و به زندان افتاد.
بازرگان در سال ۱۳۴۰ به همراه محمود طالقانی و یدالله سحابی نهضت آزادی ایران را پایه‌گذاری کرد. در سوم بهمن ۱۳۴۱ نضهت آزادی اقدام به انتشار اعلامیه‌ای در اعتراض به انقلاب سفید نمود که با واکنش تند حکومت همراه شد و باعث دستگیری سران نهضت و عده دیگری از فعالان نهضت شد. محاکمه بازرگان و سران و فعالان نهضت آزادی در سال‌های ۱۳۴۲ و ۱۳۴۳ به اتهام اقدام برضد امنیت کشور، ضدیت با سلطنت مشروطه و اهانت‌های گستاخانه به مقام شامخ سلطنت در دادگاه نظامی برگزار شد. این دادگاه پس از ۳۱ جلسه رای به محکومیت متهمان داد و اکثر افراد به حبس‌های طولانی مدت محکوم شدند. بازرگان نیز به ۱۰ سال زندان محکوم شد. او پس از دوره کوتاهی در زندان قصر به زندان برازجان در استان بوشهر تبعید شد و در سال ۱۳۴۶، پس از پنج سال زندان و تبعید آزاد شد و فعالیتهای علمی، مذهبی و اجتماعی خود را از سر گرفت. وی در این دوران در تشکیل کمیسیون ایرانی دفاع از حقوق بشر و زندانیان سیاسی نقش موثری ایفا کرد.
[ویرایش] نقش مهدی بازرگان در انقلاب ۱۳۵۷
وی در جریان انقلاب ۱۳۵۷ تلاش زیادی برای تغییر حکومت به صورتی آرام و با همه پرسی پرداخت و حتی شاپور بختیار از طریق وی (به علت سابقه آشنایی در جبهه ملی) و مهندس عباس امیر انتظام حاضر به نوشتن استعفا نامه شد[نیازمند منبع] و متن آن به تایید سید محمد حسینی بهشتی و سید محمود طالقانی رسید و قرار شد که شخصا با روح‌الله خمینی دیدار کند اما در نهایت قضیه بی نتیجه ماند.[نیازمند منبع]
با پیروزی انقلاب خمینی حکم نخست وزیری دولت موقت را به نام او صادر کرد. او به مدت ۹ ماه (۲۷۵ روز) سمت نخست وزیری موقت را بر عهده داشت. پس از اشغال سفارت آمریکا توسط دانشجویان در ۱۳ آبان وی و دولت او به طور کامل استعفا کردند.
| ر. | وزیر | وزارت‌خانه | ر. | وزیر | وزارت‌خانه |
| ۱ | شکوهی، رجایی | آموزش‌وپرورش | ۱۲ | طاهری | راه |
| ۲ | اسلامی | ارتباطات | ۱۳ | میناچی | جهانگردی |
| ۳ | امیرانتظام | سخنگو | ۱۴ | احمدزاده | صنایع |
| ۴ | اردلان | دارایی | ۱۵ | شریعتمداری | علوم |
| ۵ | سنجابی،یزدی | خارجه | ۱۶ | دوزدوزانی، حبیبی | ارشاد |
| ۶ | صدر | بازرگانی | ۱۷ | فروهر | کار |
| ۷ | سامی | بهداشت | ۱۸ | حاج سیدجوادی | کشور |
| ۸ | یدالله سحابی | مشاور | ۱۹ | کتیرایی | مسکن |
| ۹ | ایزدی | کشاورزی | ۲۰ | معین‌فر | نفت |
| ۱۰ | مبشری | دادگستری | ۲۱ | تاج | نیرو |
| ۱۱ | مدنی،چمران | دفاع |
[ویرایش] دوران پس از استعفا
بازرگان بعد از استعفا از نخست وزیری در دوره اول مجلس شورای اسلامی به نمایندگی مردم تهران انتخاب شد.
او تا پایان عمر خود در تمام دوره‌های انتخابات ریاست جمهوری و مجلس ثبت نام کرد اما پس از دوره اول مجلس همواره از سوی حاکمیت رد صلاحیت می‌شد.
رد صلاحیت او در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۶۴ برای رقابت با علی خامنه‌ای) منجر به آن شد که برخی مراجع از جمله سید محمدکاظم شریعتمداری، سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی و محمدصادق روحانی انتخابات را تحریم کردند [۳] همچنین در نتیجه فشارهای مختلف و بازداشت مکرر اعضای نهضت آزادی ایران، فعالیتهای نهضت آزادی که وی یکی از موسسان آن بود نیز تا حدود زیادی محدود گردید. نهضت آزادی در دوران جنگ ایران و عراق، مخالفت خود را با ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر اعلام کرد که این امر بر فشارها افزود.
[ویرایش] مرگ
بازرگان در ۳۰ دی ۱۳۷۳ درضمن سفر درمانی، در ژنو درگذشت و بعد از انتقال پیکر او به تهران و تشییع از مقابل حسینیه ارشاد، در قم دفن شد.
پس از درگذشت وی بنیاد فرهنگی مهدی بازرگان امور مربوط به آثار و افکار او است. از مهندس بازرگان ۱۰۵ عنوان کتاب منتشر شده‌است.[۴]
[ویرایش] آثار مهدی بازرگان
آثار منتشر شده مهدی بازرگان[۵]:
- آتیه شرکت ملی نفت ایران، ۱۳۳۰، شرکت سهامی انتشار
- آتیه صنعت در ایران، ۱۳۲۸، شرکت سهامی انتشار
- آثار عظیم اجتماع، ۱۳۲۹، شرکت سهامی انتشار
- آموزش تعالیم دینی، ۱۳۳۸، شرکت سهامی انتشار
- آموزش قرآن، کتاب اول، ۱۳۳۸، شرکت سهامی انتشار
- آموزش قرآن، کتاب دوم، ۱۳۳۸، شرکت سهامی انتشار
- آموزش قرآن، کتاب سوم، ۱۳۴۳، شرکت سهامی انتشار
- آموزش قرآن، راهنمای کتاب اول، ۱۳۴۳، شرکت سهامی انتشار
- آموزش قرآن، راهنمای کتاب دوم، ۱۳۴۳، شرکت سهامی انتشار
- آیین خوشبختی (مقدمه کتاب)، ۱۳۳۵، شرکت سهامی انتشار
- احتیاج روز، ۱۳۳۶، شرکت سهامی انتشار
- اختیار، ۱۳۲۸، شرکت سهامی انتشار
- ارمغان فرنگ، ۱۳۱۳، شرکت سهامی انتشار
- از خداپرستی تا خودپرستی، ۱۳۳۱، شرکت سهامی انتشار
- اسلام جوان، ۱۳۴۱، شرکت سهامی انتشار
- اسلام مکتب مبارز و مولد، ۱۳۴۰، شرکت سهامی انتشار
- انتظارات مردم از مراجع، ۱۳۴۱، شرکت سهامی انتشار
- انسان و خدا، ۱۳۳۹، شرکت انتشارات قلم
- انگیزه و انگیزنده، ۱۳۴۸، شرکت انتشارات قلم
- اول به فکر ایران ! دوم به‌فکر ایران !! سوم هم به‌فکر ایران !!!، ۱۳۳۰،
- باد و باران در قرآن، ۱۳۴۳، زندان قصر، شهریور ۱۳۴۴،
- بازی جوانان با سیاست، ۱۳۲۱، شرکت سهامی انتشار
- بررسی نظریه اریک فروم، ۱۳۵۵، شرکت سهامی انتشار
- برنامه ترتبیت و تعلیم دینی، ۱۳۳۸، شرکت سهامی انتشار
- بسازیم یا برایمان بسازند، ۱۳۳۵، شرکت سهامی انتشار
- بعثت و ایدئولوژی، ۱۳۴۳، شرکت انتشارات قلم
- بعثت و تکامل، ۱۳۴۶، شرکت انتشارات قلم
- بهره‌برداری از پالایشگاه نفت در آبادان، ۱۳۳۰، شرکت سهامی انتشار
- بی‌نهایت کوچک‌ها، ۱۳۲۸، شرکت سهامی انتشار
- پراگماتیسم در اسلام، ۱۳۲۸، شرکت سهامی انتشار
- تأثیر ملی شدن نفت در وضع صنعتی ایران، ۱۳۳۱، شرکت سهامی انتشار
- تبلیغ پیغمبر، ۱۳۴۲، شرکت انتشارات قلم
- ترمودینامیک در زندگی، ۱۳۳۴، شرکت سهامی انتشار
- توحید، طبیعت، تکامل، ۱۳۵۶، شرکت سهامی انتشار
- جنگ دیروز و فردا، ۱۳۳۴، شرکت سهامی انتشار
- چرا با استبداد مخالفیم، ۱۳۴۲، شرکت سهامی انتشار
- چشم هم‌چشمی، ۱۳۴۴، شرکت سهامی انتشار
- چگونه باشیم، ۱۳۲۹، شرکت سهامی انتشار
- چند کلمه دیگر در زمینه تغییر خط، ۱۳۳۸، شرکت سهامی انتشار
- چیزی که به فکر آن نیستیم، ۱۳۲۷، شرکت سهامی انتشار
- خاطرات زندان، (۱۳۴۶ ۱۳۴۲)، شرکت انتشارات قلم
- خاطرات سفر حج، ۱۳۳۹، شرکت انتشارات قلم
- خاطراتی از دوران جوانی،(۱۳۲۲ ۱۳۱۹)، شرکت انتشارات قلم
- خانه مردم، ۱۳۳۸، شرکت سهامی انتشار
- خدا در اجتماع، ۱۳۴۴، شرکت انتشارات قلم
- خداپرستی و افکار روز، ۱۳۳۷، شرکت انتشارات قلم
- خودجوشی، ۱۳۴۰، شرکت انتشارات قلم
- در وصف صنعت، ۱۳۱۱، شرکت سهامی انتشار
- درس دین‌داری، ۱۳۴۰، شرکت سهامی انتشار
- دعا، ۱۳۴۲، شرکت سهامی انتشار
- دل و دماغ، ۱۳۲۶، شرکت سهامی انتشار
- دومین ناهار اهواز، ۱۳۳۰، شرکت سهامی انتشار
- دین و تمدن، ۱۳۵۰، شرکت سهامی انتشار
- ذره بی‌انتها، ۱۳۴۴، شرکت انتشارات قلم
- راه طی شده، ۱۳۲۶، شرکت انتشارات قلم
- رضایت از خانه، ۱۳۲۶، شرکت سهامی انتشار
- روح ملت‌ها (مقدمه کتاب)، ۱۳۴۳، شرکت سهامی انتشار
- زمستان تهران و دود بخاری‌ها، ۱۳۲۳، شرکت سهامی انتشار
- زندان هارون‌الرشید یا آتشکده ساسانی، ۱۳۲۳، شرکت سهامی انتشار
- سازگاری ایرانی، ۱۳۴۳، شرکت سهامی انتشار
- سازمان مسافربری شهر تهران، ۱۳۲۳، شرکت سهامی انتشار
- سرچشمه استقلال، ۱۳۲۷، شرکت سهامی انتشار
- سِرِّعقب افتادگی ملل مسلمان، ۱۳۳۰، شرکت سهامی انتشار
- ضریب تبادل مادیات و معنویات، ۱۳۲۲ ، شرکت سهامی انتشار
- طرح یک پیشنهاد برای حل عبور و مرور خیابان‌های تهران، ۱۳۳۸،
- عشق و پرستش، ۱۳۳۶، شرکت انتشارات قلم
- علمی‌بودن مارکسیسم، ۱۳۵۴، شرکت سهامی انتشار
- علی و اسلام، ۱۳۳۹، شرکت سهامی انتشار
- غرض از تأسیس نهضت آزادی ایران،۱۳۴۰، شرکت سهامی انتشار
- قیمتی‌تر از نفت، ۱۳۳۰، شرکت سهامی انتشار
- کار در اسلام، ۱۳۲۵، شرکت سهامی انتشار
- گزارش فنی از بنای ساختمان بانک ملی اصفهان، ۱۳۲۳، شرکت سهامی انتشار
- گفتگویی با خانواده از زندان(۱۳۴۳ ۱۳۴۲)، شرکت سهامی انتشار
- ما معلمیم یا مربی، ۱۳۲۸ ، شرکت سهامی انتشار
- مدافعات در دادگاه بدوی نظامی، ۱۳۴۲، شرکت سهامی انتشار
- مذهب در اروپا، ۱۳۲۱ ، شرکت سهامی انتشار
- مرز میان دین و سیاست، ۱۳۴۱، شرکت سهامی انتشار
- مرگ زنگنه یا انتحار ملی، ۱۳۳۰، شرکت سهامی انتشار
- مسئله وحی، ۱۳۴۱، شرکت انتشارات قلم
- مسلمان اجتماعی و جهانی، ۱۳۳۸، شرکت انتشارات قلم
- مطهرات در اسلام، ۱۳۲۲، شرکت سهامی انتشار
- مهندس خارجی، ۱۳۳۴ ، شرکت سهامی انتشار
- مهندس خلیل ارجمند، مرد ایمان و ...، ۱۳۲۳، شرکت سهامی انتشار
- نقشه شهرها و طرز تشکیل دماغ‌ها در ایران، ۱۳۲۹، شرکت سهامی انتشار
- نماز، ۱۳۲۰، شرکت سهامی انتشار
- نیک‌نیازی، ۱۳۴۶، شرکت سهامی انتشار
- یادداشتی از سفر حج، ۱۳۳۹، شرکت سهامی انتشار
[ویرایش] جستارهای وابسته
[ویرایش] پانویس
- ↑ بی بی سی
- ↑ بر گرفته از کهن دیارا، فرح پهلوی
- ↑ . کتاب خاطرات هاشمی رفسنجانی، (امید و دلواپسی) خاطرات سال ۱۳۶۴ صفحه ۲۳۵ و ۲۳۶
- ↑ فهرست آثار بازرگان - وبگاه رسمی مهندس مهدی بازرگان. بازدید در تاریخ ۲۵ ژوئن ۲۰۰۸.
- ↑ فهرست آثار مهندس بازرگان كه تا كنون در قالب مجموعه‌هاي آثار چاپ و منتشر شده است
[ویرایش] دیگر منابع
- سرهنگ غلامرضا نجاتی. تاریخ سیاسی بیست و پنج ساله ایران. تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا، ۹۶۴-۳۱۷-۴۶۹-۷.
[ویرایش] پیوند به بیرون
- وبگاه رسمی مهدی بازرگان
- زندگینامه مهدی بازرگان از سایت نهضت آزادی
- بخش‌هایی از سخنان مهدی بازرگان در مجلس اول شورای اسلامی
- سخنان مهندس بازرگان و آیت الله خمینی در مراسم تحلیف اولین رییس دولت جمهوری اسلامی
- انعکاس خبر مرگ مهندس بازرگان در روزنامه نیویورک تایمز
- زندگينامه مهندس مهدي بازرگان
|
|||||
